Anau Uygarlığı, Orta Asya’da, özellikle günümüz Türkmenistan’ının güneyinde, Aşkabat kenti yakınlarında ve Kopet-Dağ eteklerinde ortaya çıkan en eski ve en önemli uygarlıklardan biridir. Bu uygarlığın kökenleri Neolitik Çağ’a (Yeni Taş Çağı) kadar uzanır ve gelişimi MÖ 2. binyılın başlarına dek sürer. Bu durum, Anau’yu bölgedeki en eski yerleşik tarım toplumlarından biri hâline getirir.

Anau Uygarlığı'nın Kültürel Katmanları

Anau Uygarlığı dört ana aşamaya ayrılır:

Anau I (yaklaşık MÖ 5000–3300): Geç Neolitik ve Erken Kalkolitik dönem. Kerpiç evler inşa edilmiş, el yapımı seramik kaplar üretilmiş, insanlar bu dönemde tahıl ekimi ve koyun-keçi gibi hayvanların evcilleştirilmesine başlamıştır.

Anau II (yaklaşık MÖ 3300–2800): Bu dönemde bakır ve kurşun kullanımına geçilmiş; lapis lazuli (laciverttaşı) ve karnelyan taşından yapılmış süs eşyaları görülmeye başlanmıştır. Deve ve domuzun evcilleştirilmesi de bu dönemde gerçekleşmiştir.

Anau III (yaklaşık MÖ 2800–2000): Kültürel ve teknolojik genişleme evresidir. Üzerinde gizemli semboller bulunan küçük mühürler bulunmuştur; bunlar yazı öncesi simgesel sistemlerin başlangıcı sayılabilir. Mermer gibi yeni inşaat malzemeleri kullanılmış ve çevre uygarlıklarla ticaret izleri görülmüştür.

Anau IV (yaklaşık MÖ 900–650): Bu katman, bir zaman boşluğunun ardından gelen Demir Çağı dönemine aittir. Bu evre, İran yaylasının Yaz I kültürel evresiyle büyük benzerlikler gösterir.

Kazı Çalışmaları ve Kaşifler

Anau Uygarlığı’nı ilk keşfeden, Amerikalı kâşif Raphael Pumpelly olmuştur. 1904 yılında Carnegie Vakfı tarafından finanse edilen bir kazı seferi yönetmiş ve bulgularını 1908 yılında "Explorations in Turkestan" adlı iki ciltlik eserde yayımlamıştır. Çalışmaları özellikle erken tarım sistemleri ve köy yaşamının doğuşuna odaklanmıştır.

1950’li yıllarda Sovyet arkeologlar olan S. A. Yershov, E. N. Chemykh ve V. I. Sarianidi, kazılara devam etmiş ve katman analizi ile tarımsal ve ekonomik faaliyetleri belgelemişlerdir.

1990’larda ise Fredrik Hiebert ve Bakamurad Kurbanşahatov liderliğindeki bir ABD–Türkmenistan ortak kazı ekibi, modern bilimsel teknikleri kullanarak çalışmaları yeniden başlatmış ve 2003 yılında "A Central Asian Village at the Dawn of Civilization" adlı kapsamlı kitabı yayımlamıştır.

En Önemli Arkeolojik Bulgular

• Geometrik motiflerle süslenmiş seramik kaplar, bazıları İran platosundaki Sialk ve Hissar sit alanlarında bulunanlarla benzerlik gösterir.
• Anau III dönemine ait küçük taş mühür, bölgede sembolik anlatımın ilk izlerinden biri olarak değerlendirilir.
• Arpa ve buğday gibi tahılların yetiştirildiğine dair botanik kalıntılar.
• Köpek, koyun, keçi, domuz ve deve gibi hayvanların evcilleştirildiğine dair bulgular; bu da gelişmiş tarım ve hayvancılığa işaret eder.

Tarihî Önemi

Anau, yalnızca bir arkeolojik alan değil; aynı zamanda göçebe hayattan yerleşik tarım toplumuna geçişin yaşandığı ilk merkezlerden biridir. Mezopotamya ve Hint uygarlıklarından önce bu gelişmeyi yaşamış nadir yerlerden biridir.

Ayrıca İran Yaylası ve Hindistan Alt Kıtası ile olan kültürel bağları, Anau’nun izole bir kültür olmadığını, bilakis geniş bir tarihî-kültürel ağın parçası olduğunu gösterir.

Anau Uygarlığı Hakkında Güvenilir Kaynaklar ve Bilimsel Yayınlar

1. Raphael Pumpelly – Explorations in Turkestan (1905–1908)

• Yazar: Raphael Pumpelly
• Yayınevi: Carnegie Institution of Washington
• Ciltler: I & II
• Açıklama: Anau hakkında yapılan ilk bilimsel kazı ve raporlar.
• Dijital Erişim: archive.org üzerinden tam metin erişilebilir.

2. Fredrik Hiebert & Kakamurad Kurbansakhatov – A Central Asian Village at the Dawn of Civilization (2003)

• Yayınevi: University of Pennsylvania Museum
• ISBN: 978-1931707523
• Açıklama: Güncel bilimsel yöntemlerle yapılan kazılar ve Anau'nun Orta Asya’daki tarihî yeri.

3. V. I. Sarianidi – The Cultural Traditions of Ancient Margiana

• Yazar: Viktor Sarianidi
• Yayınevi: American Journal of Archaeology & SSCB Bilimler Akademisi yayınları
• Dönem: 1970–1995
• Açıklama: Anau’nun komşu kültürlerle ilişkisi ve Margiana kültür bölgesiyle bağlantısı.

4. Michael D. Danti – The Archaeology of Anau and the Origins of Civilization in Central Asia

• Yayınevi: Near Eastern Archaeology (ASOR)
• Yıl: 2004
• Açıklama: Anau’yu Yakın Doğu’daki ilk medeniyet süreçleriyle ilişkilendirir.

5. S. A. Yershov & E. N. Chemykh – Sovyet Kazı Raporları

• Yayınevi: SSCB Bilimler Akademisi, Sovetskaya Arkheologiya
• Yıl: 1950–1970
• Açıklama: Alanın katman yapısı, tarım faaliyetleri ve yerleşim özelliklerini detaylandırır.

6. Henri-Paul Francfort – The Central Asian Bronze Age (1989)

• Yayınevi: CNRS Éditions (Fransa)
• Dil: Fransızca & İngilizce
• Açıklama: Anau ve Namazga kültürlerinin Tunç Çağı’nda İran ve Hindistan’a etkisi.

Dijital Arşivler ve Araştırma Kurumları

• Harvard Peabody Museum: Pumpelly’nin kazı belgelerini saklamaktadır.
• University of Pennsylvania Museum: Anau projesine dair dijital kaynaklar içerir.
• Archnet.org ve JSTOR: Konuya dair akadem

#Altan Öymen #CHP #Vefat #AllahRahmetEylesin

#Barinajans #Ankara #Mansur #Kürt #İsrail #Gaza #Lübnan #IlkayCimboma #Çaycı Hüseyin #Feriha #Işıklar #Bissouma #Listeden #Bülent Korkmaz #Çıkar #Tebriz #Enzo #Kerem