Vekilov Ailesi’nin başka bir hakkı –
hukuka aykırı müsadere durumlarında iade ve tazminat ilkeleri:

- Pinheiro İlkeleri – BM (2005):
“Tüm mülteciler ve zorla yerinden edilmiş kişiler, keyfi ya da hukuka aykırı şekilde mahrum bırakıldıkları her türlü konut, arazi ve/veya mülkün kendilerine iadesi hakkına sahiptir.”
(“All refugees and displaced persons have the right to have restored to them any housing, land and/or property of which they were arbitrarily or unlawfully deprived.”)
Bu ilke, mülkiyetin iadesi hakkının uluslararası düzeyde tanınmasına yönelik olup, mülkiyet hakkının ihlaline karşı bir koruma mekanizması olarak işler.
(İlke 2.1 – BM Konut ve Mülk Restitüsyonu İlkeleri)

Peki, Ermenistan Cumhuriyeti Anayasası ne diyor?

Ermenistan Anayasası, mülkiyet hakkının dokunulmazlığını güvence altına alır. 31. maddeye göre, herkesin mülkiyet hakkı vardır ve bu hak yalnızca yasa ile belirlenmiş durumlarda ve usule uygun şekilde sınırlandırılabilir.
Bu hüküm, mülkiyetin hukuka aykırı şekilde el konulmasının önüne geçmeyi amaçlar.

Ayrıca, Ermenistan’ın taraf olduğu uluslararası sözleşmelerden doğan yükümlülükleri hatırlatmakta fayda var:
• Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS): Ermenistan, 1 No’lu Protokol’ün 1. maddesine taraftır. Bu madde, herkesin mülkiyet hakkına saygı gösterilmesini ve devletlerin bu hakkı ancak kamu yararı ve yasayla belirlenen usullere uygun şekilde sınırlayabileceğini öngörür.
• BM İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi: Ermenistan, 17. maddeyi kabul etmiştir. Bu maddeye göre, herkesin mülkiyete sahip olma hakkı vardır ve hiç kimse keyfi olarak mülkiyetinden mahrum bırakılamaz.

Görüldüğü gibi,
tarihi adaletsizliklerle dolu bir hafıza uyanıyor…
Bu, sadece Vekilov ailesinin değil, Azerbaycan tarihinin kolektif hafızasına yazılması gereken bir olaydır.
Olayı yalnızca hukuk açısından değil, diğer uygulamalı alanlar yönünden de irdelemekte yarar vardır.

Şimdi, hukuktan sapmadan ama ömrü boyunca hukuktan sapmış olanların eylemlerine karşı kamuoyuna seslenen bir dille devam edelim:
Unutulmuş tahta merdivenlerden kurul(a)mamış devlete (unconsolidated state) çıkan kürsüye…

Evet,
tarih sadece bir bina veya bir ev değildir.
Bazen bir taşın yerinden oynatılması bile bir halkın hafızasını sarsar.
“Her çömlek parçası, her mezar taşı
Nesilden nesile bir hatıradır…”
Bu şiirsel kesinlik Vekilov soyundan gelen Halk Şairi Samad Vurgun’a aittir…

Erivan’da bugün Ermenistan hükümetine, Erivan belediyesine ve diğer bağlı kurumlara ev sahipliği yapan bazı yapılar — Azerbaycanlılara ait tapulu mülklerin ve toprakların, Sovyet iktidarının kurulmasından sonra hukuksuz şekilde “millileştirilmesiyle” yükselmiştir.
Vekilov ailesine ya da diğer yerli Erivanlılara ait mülkler sadece maddi değer değil, aynı zamanda büyük Azerbaycan ailelerinin yaşadığı, nefes aldığı, anılar ve emekle dolu mekânlardı.
Erivan’ın en gözde bölgelerindeki bu evlerin yıkılıp “Yeni Erivan”, “Sovyet Ermenistanı” binalarında kullanılması yalnızca teknik bir işlem değil — simgesel bir şiddet eylemiydi.
Bir halkın hafızasının parça parça taşınması gibi…
Bu, Ermeni karakteridir:
20. yüzyılın başında nasılsa, 100 yıl sonra da öyledir.
Amaç, bu karanlık eylemlerin 50–100 yıl sonra (ve asla!) bir daha tekrarlanmamasıdır!

Bugün hayatta olan Erivan doğumlu soydaşlarımız, geçmişin acısını yalnızca bir aile trajedisi değil, ulusal hafızanın kaybı olarak yaşıyor…
20. yüzyıl başlarında Güney Kafkasya’nın sosyo-politik coğrafyasında yaşanan değişimler birçok ailenin mülkiyet haklarının ağır biçimde ihlaliyle sonuçlandı.
Tarih yalnızca geçmişin kaydı değil, aynı zamanda bugünün hukuki ve ahlaki sorumluluklarını belirleyen bir kaynaktır.

Uluslararası hukuk normlarına göre, bu tür durumlar yalnızca tarihsel olaylar değil, aynı zamanda hukuki değerlendirme ve tazminat mekanizmaları çerçevesinde çözümlenmesi gereken meselelerdir.
Bu yazıda bahsedilen mülklerin “millileştirilmesi” ve bu alanlara devlet binalarının inşa edilmesi gibi hususlar da, uluslararası hukuk ilkeleri çerçevesinde ele alınmalı; dünya tecrübeleri ve hukukî emsallerle birlikte incelenmelidir.

Tarih, sadece geçmişi anlamak için değil, bugünün hukuki ve ahlaki gerçeklerini kavramak için de öğrenilir.
Kafkasya coğrafyasının zengin ve aynı zamanda çelişkilerle dolu tarihi, halkların kaderine dokunan yüzlerce adaletsizlik ve hukuk ihlaliyle örülüdür.
Bu bağlamda, Erivan kentinin merkezinde vaktiyle yerli Azerbaycanlılara ait olan mülklerin Sovyet döneminde hukuksuzca “millileştirilerek” başka bir forma ve “anlama” kavuşturulması, hukuki ve siyasi bakımdan derinlemesine incelenmelidir.

Mehmet Ağa Vekilov’un mülkü, yalnızca bir aileye değil, tüm bir soya — Azerbaycan toplumu açısından önemli bir neslin Erivan’daki tarihsel varlığına tanıklık eden bir semboldür.
Bu soy, aydın ve yaratıcı bir kuşağın temsilcilerinden oluşur.
Tekrarlamak gerekirse, mülkiyet hakkı yalnızca bireysel değil, aynı zamanda kolektif kimlik ve tarihsel hafıza ile bağlantılı olduğundan, bu tür olayların hukuki değerlendirilmesi uluslararası hukuk ilkeleri açısından büyük önem taşır.

Bugün hayatta olan Erivan Azerbaycanlıları, orada geçirdikleri çocukluk ve gençlik anılarını yaşatıyorlar.
Evlerinin mimari tarzını, iç mekân detaylarını, hatta merdivenlerin malzemesini bile tam doğrulukla tarif edebiliyorlar.
Bu anılar sadece nostalji değil — aynı zamanda hukuki bağlamda “sözlü delil” niteliğinde olup, mülkiyetin fiili varlığına ve aileye aidiyetine dair ikincil düzeyde kanıtlar sayılabilir.

Uluslararası Mahkemelerde Mülkiyet Hakkının Korunması – Analoji İçtihatlar

AİHM (Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi) içtihatlarında, eski sosyalist ülkelerde kamulaştırılan mülkiyetlerle ilgili çok sayıda emsal karar mevcuttur. Örneğin:
• “Broniowski v. Polonya” davası – Komünist döneminde el konulan mülkler için Polonya hükümetinin tazminat mekanizması oluşturması gerektiği vurgulanmıştır;
• “Kopecký v. Slovakya” davası – Özel mülkiyetin ihlali ve mülkiyetin iadesinin hukuki olarak değerlendirilmesi ele alınmıştır.

Bu içtihatlara dayanarak, Erivan Azerbaycanlıları – bu bağlamda Vəkilov ailesinin Erivan kolunun mirasçıları (ya da Azerbaycan hukuk kamuoyu) – Ermenistan hükümetinden tarihsel adaletin tesisini talep edebilir.

Post-Sovyet Coğrafyada Benzer Durumlar ve Hukuki Sonuçlar

SSCB’nin dağılmasından sonra post-Sovyet ülkelerinde eski rejimin adaletsiz el koyma ve kamulaştırma politikaları hukuki zeminde tartışmaya açılmıştır. Özellikle Baltık ve Doğu Avrupa ülkeleri bu konuda ciddi hukuki adımlar atmıştır. Bu ülkelerde bireysel ve aile mülkiyetlerinin iadesi ya da tazmini için özel yasalar çıkarılmıştır:
• Estonya Modeli –
1991’den itibaren Sovyet döneminde kamulaştırılan mülklerin eski sahiplerine iadesi için hukuki altyapı oluşturulmuş; iade mümkün değilse, tazminat önerilmiştir.
• Letonya Deneyimi –
Mülkiyetin iadesi hakkı anayasal düzeyde tanınmış ve 1990’larda yüzlerce dava bu doğrultuda sonuçlandırılmıştır.
• Almanya Örneği –
İki Almanya’nın birleşmesinden sonra, Doğu Almanya’da devletleştirilen mülkler için kapsamlı bir tazminat sistemi uygulanmıştır.
• Ukrayna, zamanında Kırım’a dönen Tatarların mülkiyet hakkına saygılı bir yaklaşım sergilemiştir.
• Gürcistan, Ahıska Türklerinin geri dönüş hakları çerçevesinde (yeterince yaygın olmasa da) bazı ailelerin evlerini iade etmiş veya alternatifler sunmuştur.

Bu örnekler göstermektedir ki, eski rejimlerin mülkiyet ihlalleri “hukuki unutulma”ya terk edilmiyor; aksine, bu tür olaylara hukuki bakış kazandırmak hem geçmişin adaletli değerlendirilmesi, hem de vatandaşların devlete olan güveninin yeniden inşası açısından önemlidir.

Mevcut Durumda,
Erivan Azerbaycanlılarının, bu çerçevede Vəkilov ailesi mensuplarının hakları uluslararası hukuk normları ve Ermenistan’ın taraf olduğu yükümlülükler temelinde aşağıdaki yollarla gündeme getirilebilir:

1. İade (Restitüsyon) Hakkı

Eğer mülk hâlen devlet kullanımındaysa ve hukuken müsait durumdaysa, uluslararası uygulamalara dayanarak eski sahiplerine iadesi talep edilebilir. Elbette bu, Ermenistan yasalarının mevcut yapısı ve siyasi iradeyle yakından bağlantılıdır.

2. Tazminat Hakkı

Daha gerçekçi ve yaygın uygulanan yöntem – tazminat talebidir. Bu da iki şekilde mümkün olabilir:
• Ermenistan iç hukuk sistemi aracılığıyla (yerel mahkemeler yoluyla);
• AİHM yoluyla, çünkü Ermenistan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne taraf olup mülkiyet hakkını koruma yükümlülüğünü üstlenmiştir.

Bir Kez Daha Hukuki Mücadele Araçlarını Vurgulayalım:
• Tanıklık belgeleri (Şahadetnameler), arşiv tapuları, diğer belgeler, tutanaklar – hukuki delil olarak sunulabilir;
• Hukuki bilirkişi raporları ve tarihi-mülkiyet haritalarının yeniden yapılandırılması – davayı desteklemek için gereklidir;
• Azerbaycan devleti ve STK’ların (sivil toplum kurumlarının) desteğiyle konunun uluslararası platformlara taşınması sağlanabilir.

Sonuç Olarak:
Məmməd ağa Vəkilov’un ve diğer Azerbaycanlıların Erivan’daki mülklerinin kamulaştırılması ve bu alanlarda Ermenistan hükümetine hizmet eden yapıların inşa edilmesi yalnızca bir ailenin değil, bütün bir kültürel mirasın, kolektif hafızanın ve hukuki denge anlayışının ihlali anlamına gelmektedir. Bu durum, hukuk ve tarih önünde hesap verilmesi gereken bir olgu olarak kalmaktadır.

Öneriler:
1. Azerbaycan Hukukçular Konfederasyonu ve AMEA’ya bağlı ilgili enstitüler bu meseleyi hukuki-tarihi bir belge olarak araştırabilir;
2. Bağımsız hukukçular tarafından AİHM ve diğer uluslararası kurumlara başvuru için dava dosyası hazırlanabilir;
3. Vəkilov ailesi ve diğer Azerbaycanlıların hukuki mirasçılarının katılımıyla tanıklık ve belge toplama kampanyası düzenlenebilir;
4. Ermenistan’ın uluslararası hukuk yükümlülükleri çerçevesinde konu diplomatik ve hukuki düzleme taşınabilir;
5. Benzer vakaların emsal olarak toplanacağı bölgesel bir “hukukî emsal veritabanı” oluşturularak uluslararası platformlarda sunulabilir.

Bu tür girişimler yalnızca bir mülkün değil, bir tarihsel hafızanın yeniden ihyası anlamına gelir.
Hukukun yüce amacı ve sorumluluğu, adaletin tesisiyle ölçülür.
Bu adalet, hem geçmişin hakkını teslim eder, hem de geleceğin istikrarını güvence altına alır…

Kaynakça:
1. Azerbaycan Cumhuriyeti Medeni Kanunu, Madde 157 – Mülkiyet hakkının tanımı ve kapsamı.
2. İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunması Avrupa Sözleşmesi (Ek Protokol No.1, Madde1).
3. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (1948), Madde 17 – Mülkiyet hakkı.
4. Broniowski v. Polonya, Başvuru No. 31443/96, AİHM Büyük Daire Kararı (22 Haziran 2004).
5. Kopecký v. Slovakya, Başvuru No. 44912/98, AİHM Kararı (28 Eylül 2004).
6. Estonya Adalet Bakanlığı Raporları (1992–1996), Restitüsyon İlkeleri.
7. Sasse, Gwendolyn. The Politics of Property Rights in Post-Communist Transition, Cambridge University Press, 2003.
8. Kornai, János. The Socialist System: The Political Economy of Communism, Oxford University Press, 1992.
9. Əliyev, Z. (2010). “Erivan’da Azerbaycanlılara Ait Mülklerin Akıbeti”, Tarih ve Hukuk Dergisi, No. 3.
10. Əlizadə, R. (2021). “Post-Sovyet Coğrafyada Restitüsyonun Hukuki Modelleri”, Kafkasya Hukuk Araştırmaları, No. 5.
11. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Ek Protokol No.1 (Madde 1).
12. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, 1948 (Madde 17).
13. Azerbaycan Cumhuriyeti Medeni Kanunu (Madde 148, 157, 1143).
14. BM’nin “Pinheiro İlkeleri”, 2005.
15. İbrahim Bayramov, “Erivan Şehri ve Tarihi Hakkında”, Dirçeliş – XXI əsr, Sayı: 128-129 (2008), s. 91–99.
16. 1905.az.
17. Vəkiloğulları Kitabı (“Qapp-Poliqraf”, 2003; s. 542; Ramilə Vəkilova ve Səməd Vəkilov’un verdiği bilgiler).
18. Məmməd ağa Vəkilov’un oğlu Kərim bəy Vəkilov’un kızı Leyla xanım Vəkilova’nın anlattıkları vs.

DEVLETİMİZ ZEVAL GÖRMESİN!

#Ekber GOŞALI

 

 

#Erivan #Azerbaycan #Ermenistan

 

 

#Azerbaycan #Güney Azerbaycan #Urmiye #Traktör #Tractor 

#sasa #İstanbul Şişli #Talisca #Alikocistifa #Kadıköy #Önder Özen #Süreyya Önder #FBvBJKTSL #kislasiz bedelli askerlik #Fenerbahçe #KademeyiYokSayanKaybeder #Mourinho #enflasyon #Şampiyon Galatasaray #Atatürkçü #btgsondakika #Gedson #Aziz Yıldırım #Özel #Sırrı #Medleki Çözüme Devlet Onayı #StajyerÇırağaTamGelecek #Karl Marx

 


DİKKAT ERİVAN’A! (III. ve SON bölüm)

.....

Ekber GOŞALI

28.04.2025 22:43:00

Traktör Şazi'nin maçları TRT'de yayınlansın mı?


Evet 217 Kişi
% 98,19
Hayır 4 Kişi
% 1,8

Ali Koç, Kerem Aktürkoğlu ve Diğer Transfer Süreçlerii Hakkında Açıklama Yaptı

Jhon Durán’dan ilk gol sevinci: “Ailem önünde attım, daha da özel oldu; sakatlığımla ilgili sorun yok"

Ali Koç’tan taraftara övgü: “En sevindiğim şey eski günleri hatırlatan performanstı”

Ndidi Resmen Beşiktaş’ta!

Gedson Fernandes'e Rekor Veda: Beşiktaş, Gedson Fernandes'i BJK rekor bonservis bedeliyle sattı. 26 yaşındaki futbolcu, siyah-beyazlı kulübün tarihine geçti.

Fenerbahçe'de Gecenin İkinci Transferi; Milan Skriniar’ın Bonservisini Aldı

Fenerbahçe, Nelson Semedo’yu Kadrosuna Kattı

Victor Osimhen İstanbul’da! Galatasaray’da Tarihi Transfer Gerçekleşiyor

Fenerbahçe, Dünya Yıldızı Asensio Transferinde Mutlu Sona Çok yakın

Beşiktaş, Kyle Walker-Peters Transferini Resmen Açıkladı

LİG TABLOSU

Takım O G M B Av P
1.Konyaspor 2 2 0 0 6 6
2.Galatasaray 2 2 0 0 6 6
3.Antalyaspor 2 2 0 0 2 6
4.Samsunspor 2 2 0 0 2 6
5.Göztepe 2 1 0 1 3 4
6.Trabzonspor 1 1 0 0 1 3
7.Alanyaspor 1 0 0 1 0 1
8.Fenerbahçe 1 0 0 1 0 1
9.Rizespor 2 0 1 1 -3 1
10.Kayserispor 0 0 0 0 0 0
11.Beşiktaş 0 0 0 0 0 0
12.İstanbul Başakşehir 0 0 0 0 0 0
13.Kasımpaşa 1 0 1 0 -1 0
14.Gençlerbirliği 2 0 2 0 -2 0
15.Kocaelispor 2 0 2 0 -2 0
16.Eyüpspor 1 0 1 0 -3 0
17.Fatih Karagümrük 1 0 1 0 -3 0
18.Gazişehir Gaziantep 2 0 2 0 -6 0

YAZARLAR