• Tahta çıkış tarihi: 552, Altay Dağları
• Doğum tarihi: 490
• Hüküm dönemi: 551–552
• Ölüm tarihi: 552
• Devlet: Göktürk Kağanlığı
• Din: Budizm
• Eşi: Prenses Shangluo
• Babası: Türk askeri komutanı Aşina Tuwu
• Meslek: Askerî lider

Bumin Kağan, Aşina Tuwu’nun en büyük oğluydu. Rouran Kağanlığı’nın yönetimi altında yaşayan ve “demirci köleler” diye anılan Türk halkının lideriydi. Tarihi kaynaklarda “Tümen” yani “on binin beyi” olarak da anılmıştır.

Çin kaynakları Kuzey Hanedanları Tarihi ve Zizhi Tongjian’a göre Tümen boyu zamanla güçlenerek Batı Wei bölgesinin batısını kontrol altına aldı. Bunun üzerine Batı Wei’nin danışmanı Tuoba Tai, Soğdiana kökenli Bukhara’lı Nanai Banda’yı, Tümen kabilesi lideriyle ticari ilişkiler kurmak üzere Göktürkler’e gönderdi. 546 yılında Tümen boyu Batı Wei’ye bağlılığını bildirdi.

Aynı yıl Bumin, Rouran Kağanlığı’na karşı ayaklanan Tiele kabilelerinin isyanını bastırdı. Bu başarının ardından Rouran Kağanı Anagui’den prensesini istedi. Ancak Anagui, elçisine şu mesajı vererek isteği reddetti:

“Sen benim demirci kölemsin, böyle sözleri nasıl söylemeye cüret edersin?”

Bu hakarete öfkelenen Bumin, elçiyi öldürdü ve Rouran ile tüm bağlarını kopardı.

Çin tarih kayıtlarında bu olay “demirci köle” meselesi olarak yer aldı. Tarihçiler, Göktürklerin gerçekten demir işçiliği yaptığını, Rouran toplumunda da demircilerin köle statüsünde görüldüğünü kaydeder. Buna rağmen Bumin, bu olaydan sonra Rouran’a karşı ayaklanmanın lideri olarak öne çıktı.

551 yılında Bumin, Batı Wei’den prenses istedi. Bu kez Tuoba Tai, isteği kabul ederek Prenses Shangluo’yu Bumin’e verdi. Aynı yıl Batı Wei İmparatoru Wen ölünce, Bumin iki yüz at ile taziye heyeti gönderdi.

552’de Bumin’in orduları, Anagui’nin kuvvetlerini Huanghuang’ın kuzeyinde bozguna uğrattı. Anagui kısa süre sonra intihar etti. Bu zaferin ardından Bumin, kendisini “İlig Kağan” ilan etti ve eşini hatun olarak tahta çıkardı.

Bilge Kağan ve Kül Tigin yazıtlarına göre Bumin ve kardeşi İstemi, Türk töresine dayalı yasalar koydu; ancak bazı değişiklikler de yaptılar.

Bumin, kağan olduktan birkaç ay sonra öldü. Yerine küçük kardeşi İstemi batıda, oğlu İssik ise doğuda tahta geçti. Bir yüzyıldan kısa bir süre içinde Göktürk Kağanlığı, Orta Asya’nın büyük bölümüne hâkim oldu.

Kaynaklar:

• Kai Petersen, Hvor og hvornår skete det (Danca)
• Vikipedi