Tarihi Yazan Adamlar… Kel Muhammed Mustafa Paşa Suriye Halep Beydili Türkmenleri Lideri.

Dr.Muhtar Fatih BEYDİLİ

 Onların isimleri, milletlerinin ortak hafızasında altın harflerle yazılır; insanlar tarafından yıldızlar gibi gökte ölümsüzleştirilir. Bu insanlar sloganlarla ya da duygularla değil, kader anlarındaki sarsılmaz duruşları ve ilkelerine, kimliklerine olan sadakatleriyle tanınırlar — ne kadar büyük zorluklarla, ne kadar sert fırtınalarla karşılaşmış olurlarsa olsunlar.

Bir millet kadar büyük bir adam hakkında yazmak kolay değildir. Tarihi şekillendirmiş, istilacılara karşı durmuş, halkının onurunu korumuş bir lideri anlatmaya kelimeler yetmez. Harfler bile onun hakkını vermekte utanır. Merhum Kel Muhammed Mustafa Paşa Suriye Halep Beydili Türkmenleri Lideri gibi bir şahsiyet hakkında konuşmak, aslında bir tarihten, bir onurdan, yiğitlikten ve Türkmenlerin Suriye'deki hafızasında kurulan değerlerden bahsetmektir.

Kel Muhammed Mustafa Paşa, sadece söz değil; icraat adamıydı. Zor zamanlarda geri adım atmaz, Türkmen, Arap ve Kürt halklarının zihninde; güç, kararlılık, sağduyu, bilgelik ve cömertliğin sembolü olarak yer edinmişti.

Kalemim uzun süre onun hakkında yazmaktan çekindi; bu bir görevden kaçış değil, sözlerin bu dev insanı anlatmakta yetersiz kalmasından duyulan endişeydi. Ama artık vakit, onun tarihine saygı duruşunda bulunmak, geçmişini bir meşale gibi gelecek nesillerin yoluna tutmak vaktidir.

Kel Muhammed Mustafa Paşa — Suriye’nin Kuzeyindeki Türkmen Aşiretlerinin Lideri

(19. yüzyıl ortaları – 20. yüzyıl başları)

Culab Ovası'nda Türkmenlerin Kökleri ve Yerleşimi

yüzyılın başlarında, Yavuz Sultan Selim’in 1516 yılında Şam diyarını fethi sonrası Osmanlı Devleti, Türkmen aşiretlerini verimli ovalara ve sınır bölgelerine yerleştirme stratejisini devreye soktu. Amaç; Hicaz’a giden hac yollarını güvenceye almak ve kabile çatışmalarının sık yaşandığı bölgelerde istikrar sağlamaktı. Rakka ile Maraş arasındaki Culab Ovası bu stratejiye uygun görülen bölgelerden biriydi.

Buraya, Osmanlı’nın okçularından ve süvarilerinden oluşan Türkmen aşiretleri yerleştirildi. Bu aşiretlere, "tımar" sistemiyle tarım arazileri tahsis edildi; karşılığında askerî hizmet ve sadakat bekleniyordu. Bu Türkmen toplulukları, dillerini, geleneklerini ve sosyal yapısını koruyarak Culab Ovası’nda güçlü bir kırsal toplum oluşturdu. Bu bölge, zamanla Suriye ile Anadolu arasında önemli bir Türkmen merkezi hâline geldi. Buradan da Fırat ve Sacur nehirleri boyunca Cerablus, Bab, Azez, Münbiç ve Afrin gibi kuzey Suriye’ye yayıldılar.

İşte bu topraklarda dünyaya geldi Kel Muhammed Mustafa Paşa; kılıcın mirasını, bilgenin sesini ve liderliğin vakarını taşıyarak, Suriye Türkmenlerinin tarihi açısından kritik bir dönemin simgesi oldu.

Doğumu ve Aşiret Yapısı

Merhum Türkmen lideri Kel Muhammed Mustafa Paşa, 19. yüzyıl ortalarında Halep Sancağı’na bağlı Cerablus bölgesindeki Türkmen köylerinden biri olan Taşlıhöyük’te dünyaya geldi. Beydilli-Bekmişli-Hacı Ali koluna mensup, köklü ve itibarlı bir Türkmen ailesindendi. Ailenin, Yavuz Sultan Selim devrinde ya da sonrasında Osmanlı yerleştirme politikaları çerçevesinde Halep’e yerleşmiş Türkmen kollarından olduğu tahmin edilmektedir.

Suruç, Maraş, Rai, Azez, Cerablus, Münbiç ve Bab çevresinde kök salmış, itibarlı bir aşiret yapısında büyüdü. Kel Muhammed Mustafa Paşa ismi, Osmanlı’nın son döneminde Türkmen toplulukları arasında öne çıktı. O, sadece bir aşiret reisi değil, aynı zamanda Halep Türkmenlerinin tarihî bir dönemdeki temsilcisiydi.

Gençliğinden itibaren bilgelik, sakinlik ve ihtilafları çözme yeteneğiyle tanındı. Etrafında birçok Türkmen aşiretini topladı ve böylece “Halep Türkmenlerinin Lideri” olarak anılmaya başladı. “Paşa” unvanını da muhtemelen Osmanlı valilerinin takdir ve onayıyla ya da fiilî aşiret liderliğiyle kazandı.

Sosyal Liderlik ve Aşiretler Arasındaki Rolü

Kel Muhammed Mustafa Paşa, Cerablus’tan Münbiç’e, Azez’den Halep’e kadar uzanan Türkmen aşiretlerinin geleneksel hakemiydi. Arazi, kan ve miras meselelerinde hakemlik yapar, Türkmenler arasında en üst otorite kabul edilirdi. Arap aşiretlerinden Aneze ve Beni Halid gibi gruplar da ona saygı duyardı.

Kel Muhammed Zorbalıkla değil; sözle, vakarla, itibarıyla hükmederdi. Beyaz sarığı ya da fesli başlığı, kışın sırtından eksik olmayan kürküyle, “Osmanlı Türk ağası” görüntüsünün Suriye’deki karşılığıydı.

Osmanlı İdaresiyle İlişkileri

Devletle bağı bir tabiiyet değil, ortaklık ilişkisiydi. Halep valileri tarafından güvenilir bulunur, “Paşa” unvanıyla onurlandırılırdı. Rivayetlere göre, Sultan II. Abdülhamid, ona gayriresmî bir atama fermanı göndermiştir. Yine Halep valisi tarafından ona değerli bir kılıç hediye edilmiştir. Bu kılıç, halen bazı torunları tarafından korunan tarihî bir yadigârdır.

Önemli günlerde evinin önüne Osmanlı sancağı çekilir, fermanlar onun huzurunda okunurdu. Türkmen köylerinin bulunduğu bölgelerde adeta “gayriresmî Türkmen valisi” olarak kabul edilirdi.

Fransız İşgaline Karşı Tavrı ve Millî Duruşu

Osmanlı’nın yıkılması ve Fransız mandasının başlamasıyla, Suriye yeni bir döneme girdi. Kel Muhammed Mustafa Paşa, işgalcilerle iş birliğini reddetti, Türkmen aşiretlerini Fransız destekli meclisleri boykot etmeye çağırdı. Rakka ve Halep çevresindeki direniş hareketlerine gizliden destek verdi.

Gaziantep, İskenderun ve çevresindeki kardeşleriyle temasını sürdürdü. Türkmenlerin Türk kimliğini savunmak için büyük çaba gösterdi. Çünkü Fransızlar ve yerli iş birlikçileri, Türkmenleri “yabancı” ilan ederek siyaset dışına itmeyi hedefliyordu.

Misak-ı Millî ve Lozan Sonrası

1924 yılında Misak-ı Millî’nin ilanı ve Lozan Anlaşması sonrası, Suriye Türkmenleri bu gelişmelere güçlü bir tepki verdi. Fransız mandası, Türkmenlere mecliste yer vermeyince Kel Muhammed Mustafa Paşa sembolik ama anlamlı bir adım attı: Gaziantep’ten modern Türk şapkaları getirerek Türkmen köylerine dağıttı. Bu, Türkmenlerin Fransız yönetimi tarafından dışlanmasına karşı, Türk kimliğine sahip çıkma mesajıydı.

Ve şöyle dedi:

“Bizi Suriyeli saymazlarsa, biz Türk olur, ana vatanımıza bağlanırız.”

Bu hareket, Türkmenlerin sadece etnik değil, millî bir dayanağı olduğunun net bir mesajıydı.

Tutuklanma ve Zehirlenerek Öldürülmesi

Fransa ve yerli iş birlikçileri bu milliyetçi hareketten rahatsız oldu. 1937 yılında Kel Muhammed Mustafa Paşa, kardeşi Kel Halil Mustafa Paşa ve bazı Türkmen liderleriyle birlikte tutuklandı. Cezaevinde zehirlenerek öldürüldüler. Serbest bırakıldıktan sadece bir hafta sonra hepsi hayatını kaybetti.

Kel Muhammed Mustafa Paşa, Taşlıhöyük köyünde binlerce kişinin katıldığı bir cenaze töreniyle toprağa verildi. Ölümü, bir devrin sonu, yeni bir dönemin başlangıcı olarak kabul edildi. Kırmızı deri oval çerçeveli fotoğrafı, ailesi tarafından günümüze kadar korunmuş; Türkmen kimliğinin ve liderliğinin sembolü hâline gelmiştir.

Hacı Nahsan Ağa… Mirasın Devamı

Kel Muhammed Mustafa Paşa’nın ölümünden sonra, liderlik oğlu Hacı Nahsan Ağa’ya geçti. O da babası gibi cömert, onurlu ve vakur bir liderdi. Türkmen geleneklerini, bayramlarını, toplantılarını yaşatarak halkı bir arada tuttu. Arap ve Kürt liderlerle dostluklarını yeniden kurdu.

Hacı Nahsan Ağa da Fransız mandasına karşı mücadeleyi sürdürdü. Cerablus, Azez, Bab ve Münbiç’teki ayaklanmalarda yer aldı, Halep’teki millî hareketleri destekledi. Misafirperverliği ve sadakati hem dost hem düşman tarafından takdir edilirdi.

Altın Bir Soy… Ölümsüz Bir Kimlik

#Kel Muhammed Mustafa Paşa ve oğlu Hacı Nahsan Ağa’nın hayat hikâyesi, sadece bir dönemin değil; derin köklere sahip bir kimliğin aynasıdır. Onlar, Suriye Türkmenleri için sadakat, onur, cesaret ve bilgelikle örülmüş eşsiz bir liderlik modeli sundular.

Bugün torunları hâlâ isimlerini, makamlarını, hatıralarını yaşatmakta; bu hafızayı onurla taşımaktadır. Onlar, Türkmen kimliğinin en kritik dönemlerdeki muhafızları oldular.

Kel Muhammed Mustafa Paşa, geleneksel Türkmen liderliğinin Osmanlı asaleti, aşiret bilgeliği ve içten gelen millî bağlılıkla birleşmiş bir örneğidir. Türkmenlerin Halep’teki birlikteliğini ve direncini koruyan, devlet ile aşiret arasında denge kuran büyük bir yapı taşıydı.

Onun hikâyesi, Suriye'nin kuzeyindeki Türkmenlerin altın sayfalarından biridir — unutulmamalı, altınla yazılmalıdır.

#Hakan Fidan #Hüseyin Yücel #Sergen #TekCareAzizBaşkan #Hayırlı Cumalar #picemiyeti #Hoca #Abraham #Erol Özvar #İlber #Yönetim #Arroya #Doruk #Kartal #Tanju Özcan #Özgür #Mansur #Filistin #Hamas