Sultan Rayev’in “Taşkın” adlı romanı, Türk dilli edebiyatın çağdaş ruhunu metafizik kaygılarla birleştiren, dini ve mitolojik sembolleri felsefi ve estetik düzeyde yeniden yorumlayan önemli eserlerden biridir. Bu eser, ilahi bir felaketin edebî dille derin bir yorumu olarak haklı bir kabul görmeyi fazlasıyla hak etmektedir.

Adı geçen romanda Nuh Tufanı arketipi aracılığıyla küresel ahlaki çöküş ve manevi hafıza kaybı meselesi ustalıkla güncellenmekte, klasik dini anlatı modern dünyanın kutsal değerlerden uzaklaşmasının edebî bir temsiline dönüştürülmektedir:

“İslam âlimleri, dünya taşkını öncesi beşerî ahlak ile günümüzdeki manevi çöküş arasında doğrudan bir paralellik kurarlar.” (s. 16)

Rayev, bu paralellikten yola çıkarak okuru yalnızca geçmişin hikâyesine değil, aynı zamanda geleceğin muhtemel trajedisine yönlendirir. Tufan burada hem ilahi bir ceza, hem de metaforik bir arınma ve yeniden doğuş fırsatı olarak kurgulanmıştır.

Felaket ve Vicdan Arasında: 
Nerede Hata Yaptık?

Romanın ana karakterleri Kxe ve Man’dır. Onlar tufandan sonra hayatta kalan son aileyi temsil eder. Çocukları Etix ve Duna ile birlikte, adeta yeni dünyanın yegâne sakinlerine dönüşürler. Ancak bu “kurtuluş” kendi içinde yeni bir trajediyi barındırır: hafızasızlık ve anlamsızlık!..

“Kxe, ‘öteki dünya’ya dair kopmuş hafıza sayfalarını tekrar karıştırmaya başladı… Ruhunun gözleriyle geçmişin olaylarını görüyordu.” (s. 25)

Bu “öteki dünya”, çağdaş insanlığın sembolik modelidir – yapay zekâ, ahlaksızlık, genetik manipülasyonlar ve Tanrısızlık! İnsanlar unutuyor… Yaradan’ı unutuyor:

“İnsan, günah işlemekte sınırı aştı; artık Tanrı’yı bile tanımıyor!” (s. 26)

Rayev, bu bölümde çağın manevi çöküşünü dini değil, ahlaki-felsefi bir dille yorumluyor.

Not: Hafıza Kaybı – 
Belki de En Büyük Felaket

Evet, hafızasızlık belki de en büyük felakettir. Örneğin; ABD’nin eski başkanı Trump, BM Şartı’nı ve uluslararası hukukun temel kurallarını “unutup” Ortadoğu’yu yeniden bir kan deryasına sürüklemedi mi?

İran’daki mollalar ve onların öncesindeki Şah rejimi, Güney Azerbaycanlı soydaşlarımızı anadilde eğitim hakkından ve temel insan haklarından mahrum bırakırken yalnızca anayasal yükümlülüklerini değil, evrensel insanlık değerlerini de “unutmadılar” mı?

Rusya, 22.02.2022 tarihinde Ukrayna’ya saldırırken, Ukrayna’nın toprak bütünlüğüne dair verdiği uluslararası taahhütleri, imzaladığı ikili ve çok taraflı anlaşmaları “unutmuş” olmadı mı?

Tüm bu hafıza kayıplarının içinde en acı olanı, Azerbaycan’ın 30 yıl boyunca Ermenistan işgali altında kalması değil miydi? Ermenistan, sadece uluslararası hukuku değil, SSCB anayasasını, 21 Aralık 1991 tarihli Alma-Ata Bildirgesi’ni, tarihî gerçekleri ve Azerbaycan’ın iyi niyetini “unutup” bize en büyük ihaneti yapmadı mı?

Ve biz de bir dönem unutarak, işgalciyi “tanıyarak”, hazırlıksız yakalanmadık mı?..

Kısacası: Ortadoğu’da, Güney Kafkasya’da ve dünyanın dört bir yanında yaşanan birçok politik-askerî gelişme, insanlığın hafıza, hukuk ve maneviyattan kopuşunun acı sonuçlarıdır…

“Taşkın”a Dönelim: 
Ana Tema – Hafıza

Romanın estetik ve felsefi ana izleği hafızadır. Fiziksel değil, kültürel ve manevi hafızanın yok olması… Kxe, çocuklarına temel kavramları bile anlatmakta zorlanır:

“…Kxe, Ay’ın, Toprak’ın, dalganın, şimşeğin ne olduğunu neredeyse çiğneyip çocukların ağzına koysa da, onlar hiçbir şey anlamıyordu.” (s. 21)

Bu sahne, dilin – yani kültürün taşıyıcısının – yok oluşunu simgeler. Yeni çağ Tanrısız değil, sessiz başlamaktadır. Rayev, insanlığa soruyor: Sessizlik tufanı mı başladı?

Yapay İnsan ve Tanrısız Toplum Eleştirisi

Roman, yapay zekâ ve genetik müdahaleyle yaratılmış insanlara karşı sert bir tavır sergiliyor:

“Eğer böyle bir yapay insan meydana gelirse, ona insan demek mümkün olmaz. Göğsünün altı boştur; ruhu, iç dünyası, vicdanı yoktur! Bu nitelikleri insana yalnızca Tanrı verir! Yapay insan üretmek vicdana sığmaz, bu ahlaksızlıktır…” (s. 79)

Rayev burada yalnızca dini değil, insani bir tutum sergiliyor. Bilim ve teknolojinin “vicdansız” kullanımına karşı uyarı niteliğinde.

Türklük, Vicdan ve Kurtuluş Umudu

Romanın derin katmanlarında Türk ruhu dolaşır. Kxe, kadim Türk inançlarıyla Tanrı’ya bağlıdır. Rayev’e göre kurtuluş, yalnızca hafızayla, yalnızca vicdanla mümkündür:

“Kxe, her şeyden önce Yaradan’ın – Büyük Kurtarıcının – kutsal adını evlatlarının kalbine kazımalı, onu kurşun gibi ruhlarına eritmeliydi.” (s. 32)

Bu satırlar, evrenin manevi başlangıcının Tanrı olduğuna inanan Türk mitolojik düşüncesinin yansımasıdır.

Felsefi Sonuç: 
Tufan = Sessizlik

Tufan sadece su değildir, sessizliktir.
Tanrı’nın adını unutmak,
dili kaybetmek,
ruhu sessizliğe gömmek –
bunların her biri insanoğlunu boğulmaktan daha beter bir felakete sürükler.

Rayev’in romanı, çağımıza Türk edebiyatının diliyle seslenen bir uyarıdır.

Sonuç

“Taşkın”, çağdaş Türk edebiyatında post-apokaliptik estetik ve felsefi sembolizm temelinde yazılmış güçlü bir eserdir. Sultan Rayev, yalnızca dini bir metaforu canlandırmakla kalmıyor, aynı zamanda modern insanın hafızasızlığına, ruhsuzluğuna ve Tanrısızlığına karşı edebî bir başkaldırı ortaya koyuyor.

Bu tür eserleri okumak, yalnızca tufanı değil, içimizdeki suskunluğu, unuttuğumuz Tanrı’yı, kaybettiğimiz kelimeyi ve gölgede kalmış vicdanı da fark etmek demektir.

Ulu Manas’ın torunu, Cengiz Aytmatov’un çağdaşı, başka bir deyişle Kırgız ve Türkistan ruhunun taşıyıcısı Sultan Rayev’den böyle bir eser beklenirdi.

TÜRKSOY Genel Sekreterine, “Taşkın”ın yazarı Sultan Rayev’e, eserin Azerbaycan Türkçesine kazandırılmasını sağlayan Türk Kültürü ve Mirası Vakfı’na, redaksiyon kuruluna ve gönül gözüyle okuyan herkese selam ve saygılar!

#Ekber GOŞALI

#Barinajans #Üsküdar #Zaman #Fatih Altaylı #1 Euro #İrfancan #NotWarGenocide #TürkiyedePolisOlmak #Eren #Kılıçdaroğlu #Kayyum #Savaş Değil Soykırım #Yaya #Lyon #EnBüyükEylem Grevdir #Trump #Sancho #Emeğe Saygı Şart #The Last of Us #Cumhurbaşkanı Erdoğan #Reis #BağkurPrimGünüKalksın #NATO #Akparti KademeYasaBekliyor #Lahey #Kayyum